Boundless và sự đổi mới xác thực dữ liệu onchain

Sự chậm trễ của Blokchain đương thời ?

Sự đồng thuận là mục tiêu của blockchain, không phải tính toán thông lượng lớn. Theo thiết kế, mỗi trình xác thực phải thực hiện lại mỗi giao dịch một cách có chủ đích trước khi được ghi nhận vào sổ cái. Điều này giúp đảm bảo tính chính xác, nhưng nó đòi hỏi hiệu suất tổng thể phải bằng nút chậm nhất trên mạng.

Tuy nhiên điều này ngày càng xảy ra tranh cãi :

• Giới hạn thực thi, liên quan đến giới hạn kích thước gas/khối được đặt ra để giúp các nút đồng bộ hóa bằng cách kiểm soát độ trễ ở mức giới hạn. Bất kỳ giao dịch nào kéo dài bộ nhớ hoặc thời gian thực thi vượt quá thời gian này đều bị từ chối.

• Quá trình tính toán phức tạp nhưng không cần thiết, do hàng ngàn nút thực hiện cùng một giao dịch, tổng số lần thực hiện lại tuyến tính tăng theo số lượng nút trong khi khối lượng công việc "thực tế" vẫn không đổi.

• Quy mô phân mảnh trạng thái được mở rộng bởi đường dẫn. Mặc dù các mạng mới tăng khả năng thực thi bằng cách song song hóa các máy trạng thái, nhưng thay vì loại bỏ hoàn toàn nút thắt cổ chai, chúng tạo ra các silo trạng thái, nhóm thanh khoản và rủi ro bắc cầu.

Để hỗ trợ các thị trường tiên tiến, trò chơi và ứng dụng giàu dữ liệu, blockchain cần một cơ chế chuẩn để truy cập dữ liệu tính toán khối lượng lớn, có thể xác minh mà không ảnh hưởng đến các đảm bảo tin cậy. Cho đến khi cơ chế này được thiết lập, khả năng biểu đạt trên chuỗi sẽ vẫn bị hạn chế bởi phạm vi hẹp của việc thực thi lại.

Vậy dự án Boundless là gì ?

Boundless là một dự án tiên phong để mở rộng năng lực tính toán xác minh (verifiable compute) cho hệ sinh thái blockchain thông qua công nghệ Zero-knowledge Proof (ZKP). Được phát triển bởi đội ngũ RISC Zero, nhằm hình thành một thị trường phi tập trung, nơi các tài nguyên phần cứng như GPU được tối ưu hóa, vận hành minh bạch qua cơ chế “Proof of Verifiable Work”, từ đó giải quyết bài toán khan hiếm của tính toán on-chain truyền thống.

Mạng lưới các nút chuyên dụng của Boundless chỉ dành cho việc thực thi. Điều này tạo ra bằng chứng ZK chứng minh rằng công việc đã được thực hiện chính xác và được xác minh trên mọi chuỗi với chi phí thấp và ổn định. Boundless cho phép mọi chuỗi duy trì tính bảo mật gốc của nó trong khi tránh được các giới hạn gas và việc thực thi lại bằng cách tách biệt việc thực thi khỏi sự đồng thuận.

Dự án đã thu hút được sự chú ý đáng kể từ các nhà đầu tư nổi tiếng và sự hoạt động mạnh mẽ của cộng đồng trên X và Discord. Boundless xây dựng một nền tảng nhấn mạnh vào trao đổi – thực thi – thanh toán cho dịch vụ ZK một cách tin cậy, linh hoạt với quy mô toàn cầu. Cách tiếp cận độc đáo và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các nhà đầu tư khiến dự án này trở thành một điểm sáng đáng chú ý, dù giai đoạn phát triển ban đầu vẫn đòi hỏi “lạc quan thận trọng”.

• Zero-knowledge Proof là công nghệ mật mã học (cryptography), dùng để xác thực thông tin mà không cần tiết lộ nội dung của chính thông tin đó.

Boundless và chuỗi công nghệ vận hành

Các hợp đồng The Boundless Market, được triển khai ban đầu trên mọi chuỗi chính, là cách bắt đầu để truy cập Boundless. Boundless Market hoạt động như một trung tâm thanh toán bù trừ không cần cấp phép và đáp ứng các yêu cầu tính toán của các ứng dụng có nút chứng minh Boundless.

Các nhà phát triển có thể duy trì hệ sinh thái gốc của mình bằng cách tương tác với một địa chỉ hợp đồng cục bộ, thanh toán bằng token gốc của chuỗi và nhận bằng chứng có thể xác minh ngay tại chỗ vì các hợp đồng thị trường tồn tại trên mọi chuỗi.

Financialization of Compute (Tài chính hóa máy tính)

Bằng cách tận dụng thị trường mở, Boundless biến việc trao đổi và sử dụng compute trở nên permissionless và trustless, qua đó giải quyết hiệu quả bài toán tích hợp end-to-end cho các ứng dụng ZK:

An Abundant Commodity: ZKP cho phép tạo proof trên phần cứng thông thường (Macbook, PC) với mã nguồn mở, biến verifiable compute thành tài nguyên dồi dào. Với người dùng và các giao thức, điều này đảm bảo truy cập computing power dễ dàng, giá ổn định. Với các prover chuyên nghiệp, giá trị gia tăng đến từ việc quản lý tài nguyên, quy hoạch công suất, thiết kế dịch vụ, và điều phối cộng đồng prover nhỏ lẻ. Với trader, compute như một loại hàng hóa có thể giao dịch và phòng ngừa biến động giá qua các công cụ phái sinh hoặc hợp đồng dịch vụ.

Trustless Trading: Nhờ vào Proof of Verifiable Work (PoVW), cơ chế này đo lường khối lượng tính toán cho mỗi proof, đảm bảo giao dịch phi tập trung với trao đổi minh bạch.

• Trustless có nghĩa là nó không yêu cầu các bên tham gia phải tin tưởng lẫn nhau để thực hiện giao dịch, mà thay vào đó, việc xác thực và đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu được thực hiện bởi các thuật toán mã hóa.

• Permissionless cho phép bất kỳ ai cũng có thể trở thành một phần của mạng và thực hiện các hoạt động trên blockchain mà không cần phải được phép từ bất kỳ ai khác, điều này đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong các giao dịch trên blockchain.

Cơ chế Proof of Verifiable Work

Proof of Verifiable Work là bằng chứng công việc có thể xác minh, được thiết kế thay cho việc “giải đố vô nghĩa” của cơ chế PoW (Proof of Work) truyền thống, công việc tính toán có giá trị thực, có thể xác minh được bằng zk-proof. PoVW không chỉ dùng sức mạnh tính toán để bảo mật mạng lưới, mà còn dùng chính nó để tạo ra giá trị thực cho người dùng và ứng dụng – như tính toán AI, mô phỏng tài chính, hoặc xử lý dữ liệu ngoài chuỗi (off-chain).

Bằng chứng về công việc có thể xác minh bổ sung một yếu tố quan trọng: một cơ chế không cần tin cậy để đo lường nỗ lực tính toán, tạo ra:

• Thực thi có kiểm soát : Đo lường đáng tin cậy công việc tính toán được thực hiện

• Hàng hóa có thể giao dịch : Nền tảng cho trao đổi dựa trên thị trường

• Tài nguyên có khả năng mở rộng : Năng lực thực hiện tăng theo nhu cầu

PoVW cho phép tài chính hóa các tính toán có thể xác minh thông qua:

• Khám phá giá dựa trên thị trường : Kết nối người yêu cầu với người chứng minh

• Thỏa thuận dịch vụ : Hợp đồng kỳ hạn cho nhu cầu tính toán có thể dự đoán được

• Khuyến khích kinh tế : Khen thưởng người chứng minh vì giá trị đóng góp của họ

Boundless ứng dụng Proof of Verifiable Work như một cơ chế chống gian lận, thao túng thông qua metadata để đảm bảo tính minh bạch và công bằng, đồng thời đo lường độ phức tạp của proof để xác định chi phí tương đối. Ngoài ra, đây còn là một cơ chế cốt lõi cho phép:

• Provers cung cấp các bằng chứng toán học, đồng thời kèm metadata về số vòng tính toán (cycles)

• Mỗi cycle được ghi lại, không thể giả mạo nhờ công nghệ zkVM.

• Các provers được thưởng bằng token $ZKC, chia theo tỷ lệ đóng góp: vừa dựa trên giá trị đơn hàng, vừa dựa trên khối lượng công việc thực.

Boundless cho phép bước vào giai đoạn tiến hóa tiếp theo của blockchain bằng cách coi điện toán có thể xác minh như một mặt hàng có thể được đo lường, giao dịch và tạo động lực thông qua PoVW. Ở đó, năng lực tính toán cuối cùng sẽ được mở rộng theo nhu cầu thay vì bị giới hạn.

Thị trường giao ngay (Spot market)

Boundless thiết kế Thị trường giao ngay hoạt động qua:

• Reverse Dutch Auction: Người yêu cầu (requestor) công bố nhu cầu tính toán với giá khởi điểm thấp, giá sẽ tăng dần cho đến khi có prover đồng ý thực hiện.

• Prover có thể khóa yêu cầu (lock request) bằng cách đặt cọc, đảm bảo quyền ưu tiên xử lý và tránh cạnh tranh không công bằng.

• Nếu prover không hoàn thành đúng hạn sẽ bị phạt vào stake, phần stake mất sẽ dùng để kích hoạt vòng đấu giá lại, bảo vệ người yêu cầu.

Verifiable Service Agreements

Bên cạnh Spot Market, Boundless còn hỗ trợ:

• Hợp đồng dịch vụ (Service Agreements) ràng buộc bằng smart contract.

• Cho phép các tổ chức hoặc người dùng cá nhân mua trước công suất proving với giá cố định, đảm bảo nguồn lực lâu dài.

• Hợp đồng mở, bất kỳ ai cũng có thể triển khai, phù hợp nhiều nhu cầu (lập kế hoạch dài hạn, tối ưu chi phí, phòng rủi ro biến động giá).

Cách thị trường trong Boundless hoạt động

Gửi yêu cầu tính toán (Proof Request) : Một yêu cầu chứng minh được gửi bởi nhà phát triển bao gồm chương trình zkVM, dữ liệu đầu vào, điều kiện xác minh kết quả và thông số đấu giá như giá tối thiểu/tối đa, thời gian và tiền đặt cọc. Nếu đã có tài trợ trước, yêu cầu có thể được gửi ngoài chuỗi hoặc trực tiếp lên chuỗi thông qua hợp đồng Boundless.

Đấu giá ngược (Reverse Dutch Auction) : Hệ thống bắt đầu một phiên đấu giá ngược, trong đó giá tăng dần từ giá thấp nhất lên giá cao nhất theo thời gian. Prover tính toán chi phí và đặt thầu nếu họ thấy có lợi. Khóa yêu cầu và đặt cọc sẽ được thực hiện bởi người đầu tiên đăng ký thầu. Họ sẽ bị mất cọc nếu không giao đúng hạn, nhưng nếu họ hoàn thành, họ sẽ nhận được phần thưởng.

Thực hiện & xử lý theo lô (Batching) : Prover có thể đáp ứng nhiều yêu cầu cùng một lúc và tạo biên lai cho từng yêu cầu. Một cây Merkle được tạo thành từ các biên lai này chỉ cần một bằng chứng zk (Groth16) để chứng minh toàn bộ gốc cây, giúp giảm chi phí xác minh on-chain.

Giải quyết & thanh toán (Settlement) : Bằng chứng Groth16 đã được chuyển đến chuỗi và chỉ được xác minh một lần. Hợp đồng sẽ kiểm tra các biên lai Merkle ứng với tất cả các yêu cầu; sau đó, nó sẽ giải ngân phần thưởng từ tiền cọc hoặc quỹ người yêu cầu; và cuối cùng, nó sẽ hoàn trả cọc cho prover. Sự kiện được gửi để xác nhận chứng minh đã được gửi thành công.

Quy trình xử lý một cách tối giản hóa :

1. Developer gửi yêu cầu (kèm logic zk + dữ liệu)

2. Boundless mở đấu giá → prover cạnh tranh

3. Prover thực hiện, tạo proof (có thể theo lô)

4. Boundless xác minh → trả tiền & phát sự kiện

Điểm nổi bật của Boundless

Các blockchain truyền thống đang đối mặt với nhiều hạn chế, làm cản trở khả năng mở rộng và độ chấp thuận:

• Khả năng tính toán hạn chế: Kích thước khối và giới hạn gas giới hạn khả năng xử lý các phép tính phức tạp, từ đó làm giảm hiệu suất của các ứng dụng phi tập trung.

• Dư thừa trong tính toán: Quá trình xác minh thường yêu cầu thực thi lại các phép tính, gây lãng phí và tốn kém.

• Khó khăn trong tích hợp: Việc tích hợp ZKPs vào các blockchain hiện khá phức tạp do hạ tầng phi tập trung, cơ chế khuyến khích và hạn chế về năng lực chứng minh (proving capacity).

Những vấn đề này tạo ra rào cản cho các nhà phát triển và hạn chế tiềm năng ứng dụng công nghệ blockchain trong thực tế. Boundless giới thiệu một thị trường phi tập trung cho verifiable compute, tận dụng ZKPs cùng cơ chế Proof of Verifiable Work hoàn toàn mới. Giải pháp này bao gồm một thị trường phi tập trung và tách rời thực thi (decoupling execution) khỏi đồng thuận. Bằng cách trừu tượng hóa sự phức tạp trong việc tạo và xử lý ZKP, Boundless giúp các nhà phát triển tập trung vào việc xây dựng các ứng dụng mang tính sáng tạo.

Tokenomics và giá trị token hóa

Vận hành xoay quanh token $ZKC, là trung tâm của hệ sinh thái Boundless, với các vai trò chính:

• Tổng cung hữu hạn: Có giới hạn, với tốc độ đúc token (minting rate) do cộng đồng nắm giữ $ZKC điều chỉnh qua quản trị on-chain.

• Khuyến khích: Token mới được phân phối cho provers dựa trên Proof of Verifiable Work, dựa trên giá trị mang lại (% phí thị trường mà prover đóng góp) và khối lượng công việc (% số chu kỳ tính toán đã xác minh). Tuy nhiên, Prover chỉ được thưởng theo giá trị thấp hơn giữa % phí và % công việc để điều này tránh gian lận, ép họ tối ưu cả hai.

• Vault và Staking: Vault của Boundless gom phí từ các giao dịch và chia lại cho người nắm giữ $ZKC. Ai khóa token vào Vault sẽ nhận points để rút phí hoặc mở khóa token. Token đã khóa vẫn có thể staking cho thị trường giao ngay hoặc hợp đồng dịch vụ, và tiếp tục tích lũy points.

• Quản trị: Các thông số như take rate (tỷ lệ phí sàn thu), tốc độ mint token, lịch phân phối đều do cộng đồng holders quản lý on-chain.

Đánh giá: Tuy mô hình tokenomics của Boundless có nhiều tiềm năng nhưng cần đợi token ra mắt và mainnet chính thức để đánh giá rõ hơn hiệu quả thực tế và khả năng mở rộng.

Hệ sinh thái bên trong Boundless

ZK Rollups

Taiko là một hệ thống tổng hợp loại 1 zkEVM. Taiko Proof Multifunction sử dụng Boundless để chứng minh tính hợp lệ.

Hệ thống ZK roll-up do Citirea phát triển nhằm mục đích tăng cường khả năng của không gian khối Bitcoin. Dựa vào Boundless để tạo ra các bằng chứng zero-knowledge mạnh mẽ, chẳng hạn như việc thực thi hợp đồng thông minh và việc đưa không gian khối Bitcoin vào, Citrea ghi lại các cam kết roll-up trực tiếp trên Bitcoin. Kiến trúc này tăng khả năng lập trình theo kiểu EVM cho BTC và kế thừa các đặc điểm chính của Bitcoin.

Hybrid Rollups

SOON đang phát triển một ngăn xếp rollup dựa trên SVM. Điều này cho phép các nhóm giữ nguyên công cụ và hiệu suất của Solana trong khi họ có thể chọn sử dụng bất kỳ chuỗi nào họ muốn. Ngăn xếp này dựa trên bằng chứng gian lận ZK được tạo ra bởi OP Kailua trên Boundless. Do đó, thời gian thử thách của rollup được rút ngắn từ bảy ngày xuống còn khoảng ba giờ. Người dùng có thể rút tiền ngay trong ngày gửi tiền mà không cần qua cầu nối.

BOB đang phát triển một hệ thống Bitcoin tổng hợp lai sử dụng hợp đồng EVM nhưng duy trì xác thực Bitcoin. OP Kailua đã tạo ra bằng chứng xác thực trên Boundless trong một giờ.

Universal DeFi

Mendi đang phát triển một nền tảng cho vay hợp nhất sẽ xử lý thanh khoản thông qua một pool. Các phép đọc trạng thái lớn và tính toán lãi suất được thực hiện ngoài chuỗi mà không bị giới hạn gas vì logic cốt lõi của nó vẫn nằm trong Solidity nhưng chạy qua thép trên Không giới hạn. Một người có thể cung cấp tài sản thế chấp trên một mạng lưới và vay trên một mạng lưới khác mà không cần cầu nối giám sát.

Đội ngũ và nhà phát triển

Được dẫn dắt bởi RISC Zero, đội ngũ đã chứng minh năng lực qua zkVM và Zeth. Với Boundless, đội ngũ huy động được tổng 52 triệu USD qua các năm. Vòng gọi vốn đầu tiên là vào tháng 8 năm 2022 với 12 triệu USD do Bain Capital Crypto dẫn dắt, với sự tham gia của D1 Ventures, Geometry, Cota Capital và các quỹ khác. Vòng gọi vốn thứ hai (series A) là 40 triệu USD vào tháng 7 năm 2023, do Blockchain Capital dẫn dắt, và có sự tham gia của Delphi Ventures, Galaxy, Fenbushi Capital, ISOG Ventures cùng nhiều quỹ khác.

Đánh giá và kết luận

Boundless đại diện cho một hướng tiếp cận đột phá nhằm giải quyết bài toán mở rộng và bảo mật của blockchain dựa trên công nghệ ZKP. Nhờ ứng dụng thị trường phi tập trung, khả năng tương thích đa chuỗi và tính năng mới như Proof of Verifiable Work, Boundless đang khẳng định vị thế tiên phong trong lĩnh vực ZKP.

Với tiềm năng thị trường ước tinh đạt 10 tỷ USD vào năm 2030, sự hậu thuẫn từ các nhà đầu tư lớn cùng đội ngũ RISC Zero, Boundless được kỳ vọng sẽ trở thành động lực thúc đẩy làn sóng ứng dụng phi tập trung mới. Tuy nhiên, vì là dự án giai đoạn đầu nên thành công của nó sẽ phụ thuộc vào việc đạt được sự chấp nhận rộng rãi và thực hiện được các cam kết kỹ thuật đã đề ra.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Thông tin được trình bày trong bài viết này là nhận định cá nhân của tác giả trong lĩnh vực tiền mã hóa. Đây hoàn toàn không phải là lời khuyên tài chính hay đầu tư. Mọi quyết định đầu tư đều nên dựa trên sự cân nhắc kỹ lưỡng danh mục cá nhân và mức độ chấp nhận rủi ro của bạn. Quan điểm trong bài viết không đại diện cho lập trường chính thức của nền tảng. Chúng tôi khuyến nghị người đọc tự nghiên cứu và tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi đưa ra bất kỳ quyết định đầu tư nào.

Tổng hợp và phân tích bởi HCCVenture

Tham gia tổ chức HCCVenture tại đây : https://linktr.ee/holdcoincventure

Xem thêm nhận định dự án khác :